Bruksizm olarak da adlandırılan diş gıcırdatma, dişleri bilinçli ya da bilinçsiz gıcırdatma veya sıkma eylemidir. Çocuklarda ve yetişkinlerde görülen diş gıcırdatması ciddi sorunlara yol açabilir.
Uykuda dişlerini istemsizce sıkan kişiler bu durumu uzun süre fark etmeyebilir. Bununla birlikte ortaya çıkan ses, çevredekiler tarafından kolayca fark edilebilir ve rahatsız edici bir durum söz konusudur. Diş gıcırdatmanın çok farklı nedenleri olabilir. Kasların istemsizce sıkıldığı bruksizm durumu birçok nedenden meydana gelir. Bunlar içinde psikolojik nedenler, diş sağlığı ile ilgili nedenler ve sistemik semptomlar yer alabilir.
Diş gıcırdatmanın sistematik nedenleri içinde genel olarak endokrin bozukluklar ve yetersiz beslenme yer alır. Buna ek olarak bağırsakların doluluğu da, diş gıcırdatmayı etkileyen bir faktördür. Bağırsakların doluluğu, beyne bir sinyal gönderir ve bu durum sindirim sistemini çalıştırır. Öte yandan sinüzit görülen kişilerde de bu uyarı sinyalleri görülebilir. Bu nedenle sinüzitten şikayetçi kişilerde de diş sıkma görülebilir.
Bruksizmin diş sağlığı ile ilgili nedenleri içinde, kötü diş tedavisi yer alır. Yanlış bir dolgu işlemi ya da doğru tasarlanmamış bir protez, dişlerin uyku esnasında birbirine temas etmesine ve gıcırdatmaya neden olabilir. Diş gıcırdatma nedenleri içinde en önemli faktörlerden biri ise psikolojik sebeplerdir. Uykusuz kalmak ve strese yol açabilecek durumlar, uyku esnasında dişlerin sıkılmasına neden olabilir.
Belirtileri ve Tipleri Nelerdir?
Uykuda diş gıcırdatmanın birçok belirtisi mevcut. Bruksizmin fiziksel belirtileri genel olarak diş ve çene ile ilgili semptomlar ortaya çıkarır.
Diş sıkma rahatsızlığı bir süre devam ettiğinde, dişler aşınmış veya yıpranmış görünebilir. Diş minesini aşınması yaşanması da olasıdır. Bu nedenle, sorun tedavi edilmezse kişi gelecekte diş sorunlarına maruz kalabilir. Sıcak ve soğuk yiyecek içeceklere karşı aşırı duyarlılık kazanma yaşanan en yaygın sorunlar arasındadır.
Dişlerini gıcırdatan kişiler genellikle çenelerinin ağrıdığını söylerler. Bu durumu uyandıklarında veya bir şey çiğnerken fark edebilirler. Bunun dışında diş gıcırdatma baş ağrısına, kulak ağrısına ve yüz ağrısına neden olabilir. Diş gıcırdatma duygusal sorunlarla da ilişkilendirilebilir:
- Endişe
- Stres
- Tansiyon
- Depresyon
- Yeme bozuklukları
Diş sıkma rahatsızlığının tipleri ve özellikleri ise şu şekilde sıralanabilir:
- Uykuda diş gıcırdatması: Bu, en yaygın diş gıcırdatma türüdür. Yalnızca (veya çoğunlukla) hastanın uyuduğu saatlerde ortaya çıkar. Bu, kişinin deneyimlediği bir şeyse, kişi bunun farkında bile olmayabilir.
- Uyanık diş gıcırdatması: Bu tür diş gıcırdatması biraz daha az yaygındır, ancak genellikle tespit edilmesi ve tedavi edilmesi biraz daha kolaydır. Çok fazla stres altındayken veya bir şey hakkında endişeliyken dişlerini sıkmaya veya gıcırdatmaya eğilimli hastalarda uyanık diş gıcırdatması sıklıkla görülür.
- Çocuklarda diş gıcırdatması: Pek çok çocukluk çağı diş gıcırdatması vakası ağızdan nefes alma ve hava yolu veya dil duruşu ile ilgili sorunlarla ilişkilendirilebilir. Ayrıca sıklıkla uykuda solunum bozukluğu ile bağlantılıdır.
Diş Gıcırdatma Nasıl Tedavi Edilir?
Diş gıcırdatma sorununun tedavisi sürecinde birçok farklı tedavi kullanılabilir. Uzun vadede dişlere ciddi zarar veren bruksizme karşı tedavi metotları içinde öne çıkan teknikler şu şekildedir:
- İlk tedavi metodu, atel veya ağız koruyucu kullanarak dişleri daha fazla hasardan korumaktır. Bunlar dişleri birbirinden ayırır ve birbirlerine kenetlenmelerini engeller. Bu madde sert akrilik veya yumuşak malzemelerden yapılmıştır ve üst veya alt dişlere uyacak şekilde özel olarak tasarlanmıştır.
- Dişlerdeki hasar ilerlemişse ve hassasiyete veya çiğneyememeye neden olmuşsa, diş hekimini çiğneme yüzeylerini yeniden şekillendirecek veya hasarı onarmak için gerekli olan işlemleri uygular.
- Diş gıcırdatma için botoks tedavisi son dönemde tercih edilen tedavi türleri arasındadır. Masseter botoksu uygulaması, çene kasının etkinliğini belli ölçüde zayıflatarak diş sıkmayı azaltmayı amaçlar.
- Bir danışman/terapist ile stres yönetimi yapmak, gece diş gıcırdatmaya iyi gelebilir.
Uykuda Diş Sıkması Neden Olur?
Uykuda diş sıkması, yaygın görülen bir rahatsızlık olmasına karşın henüz kesin bir nedeni bulunmamaktadır. Diş gıcırdatma nedenleri arasında hiperaktivite bozukluğu veya serebral palsi gibi sağlık sorunlarının etkili olabildiği düşünülmektedir. Buna ek olarak, bruksizm nedenleri içinde bazı ilaçların etkili olduğu da düşünülmektedir.
Stres seviyesi ve uyku alışkanlıkları diş gıcırdatmanın en önemli nedenleri arasında görülmektedir. Uyku esnasında istemsizce dişlerini sıkan kişilerin, stres ve uyku bozukluğu sorun yaşamasının bu rahatsızlık üzerinde etkili olduğu bilinmektedir.
Uyurken Diş Sıkma Nasıl Geçer?
Uyurken diş sıkma sorununu en aza indirmek için, günlük yaşamda dikkat edilebilecek bazı noktalar vardır. Buna ek olarak, ileri seviyedeki bruksizm durumlarında ise tedavi metotları tercih edilmelidir. Uyurken diş sıkma nasıl geçer sorusuna yanıt olarak, aşağıdaki öneriler değerlendirilebilir:
- Uyumadan önce müzik dinlemek, hafif egzersiz yapmak veya kitap okumak stresi azaltır.
- Kafeinli içecekler veya kahve yerine öğleden sonra erken saatlerde bitki çayları içmek sağlık açısından faydalıdır. Ayrıca alkolün diş gıcırdatmasını kötüleştirebileceğini unutmamak gerekir, bu nedenle alkol alımını da sınırlamak diş gıcırdatmayı azaltmanın püf noktalardan biridir.
- Splint tedavisi, diş gıcırdatmalara karşı en önemli uygulamalardan biridir. Bu işlem, ısırma koruyucusu veya atel takmayı içerir. Koruma, dişleri korumak ve çene ağrısı ve baş ağrısı gibi semptomları hafifletmek için fiziksel bir bariyer sağlar. Doktor, çeneye mükemmel şekilde uyan bir ağızlık oluşturmak için üst ve alt dişlerin ölçüsünü alacaktır.
- Bazı kas germe egzersizleri diş gıcırdatmaya bağlı rahatsızlığın azalmasına ve tekrarının önlenmesine yardımcı olur. Alıştırmalar dişler arasında boşluk verme ve çene egzersizini kapsar. Çene egzersizinde, ağız rahatça olduğu kadar açılır ve dil ön dişlere değdirilmeye çalışılır. Bu egzersiz çene kaslarını gevşetmeye yardımcı olur.
Nasıl Tedavi Edilir?
Diş gıcırdatma, uyanıkken veya uyurken istemsiz olarak dişleri gıcırdatma ve sıkma eylemidir. Tedavi edilmezse diş gıcırdatması diş aşınmasına, diş minesinin aşınmasına ve çene ağrısına, baş ağrısına ve diş kaybına neden olabilir. Diş gıcırdatması ve bazı etkilerini ortadan kaldıran tedaviler mevcuttur. Tedavide öne çıkan teknikler şu şekildedir:
- Stres yönetimi: Diş gıcırdatması vakalarının yaklaşık %70’i stres ve kaygı nedenidir. Meditasyon, bir terapistle konuşma ve egzersiz rutini gibi gevşeme teknikleri, dişleri gıcırdatmaya neden olan olumsuz duyguları hafifletmeye yardımcı olabilir.
- Plak: Diş hekimi tarafından önerilen ağız koruyucuları ve splintler, üst ve alt dişler arasında fiziksel bir bariyer oluşturarak dişlerin daha fazla zarar görmesini önler. (bu konu hakkında detaylı bilgi için bağlantıdan ulaşabilirsiniz.
- Kas gevşeticiler: Uykudan önce kas gevşeticiler alınırsa çeneyi rahatlatabilir ve diş gıcırdatmasını önleyebilir.
- Botoks: Çenenin masseter kaslarına yapılan botoks enjeksiyonları, kasların zayıflamasına yardımcı olur ve istemsiz diş gıcırdatma ve çene kenetlenmesini önler. Bu yöntem, ağız koruyucuları gibi diğer yöntemlerden daha etkili olduğu için daha ileri diş gıcırdatması vakalarında kullanılır
Gece diş gıcırdatma, kişinin uykusu sırasında dişlerini bilinçsizce sıkması veya birbirine sürtmesidir.
Diş gıcırdatma, parkinson, demans, epilepsi, uyku apnesi, dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu başta olmak üzere pek çok hastalığın belirtisi olabilir.
Diş gıcırdatma genellikle çocuklarda daha yaygın görülse de toplumda her 10 kişiden dördünü etkileyebilir. Genetik en önemli sebep gibi görünse de stres altındaki kişilerde diş gıcırdatma görülmesi daha olasıdır.
Uyurken diş sıkma, stres ve genetik faktörleri kadar psikolojik faktörlere de bağlıdır. Pek çok hastada psikolojik nedenler gözlenmiştir.
Diş gıcırdatma, magnezyum ve B5 vitamini eksikliği olan kişilerde daha yaygın olarak görülür.